Puasa Ramadan difardukan pada tahun ke 2 Hijrah. Ini bermakna sepanjang hayat nabi, baginda hanya sempat berpuasa Ramadan sebanyak 8 kali sahaja.
Bulan dalam kalendar Islam ialah sama ada 29 hari atau 30 hari. Dalam 8 kali baginda berpuasa, kebanyakannya adalah sebanyak 29 hari, berbanding 30 hari.
….daripada Ibn Mas’ud: Kami berpuasa bersama-sama dengan nabi, 29 hari lebih banyak daripada 30 hari (Sunan Abi Daud. jilid 2 ms297, hadith nombor 2322)
Berdasarkan riwayat ini, kita boleh membuat kesimpulan andaian bahawa langit malam di Madinah dan semenanjung Tanah Arab semasa zaman nabi, adalah amat cantik (gelap, kurang berawan dan tiada pencemaran cahaya) dan memudahkan proses cerapan anak bulan dengan mata kasar, kerana terlalu kerap berpuasa 29 hari sahaja.
Di tempat dan masa yang berbeza, cerapan langit adalah agak sukar. Sebagai contoh, di Malaysia. Ini disebabkan faktor langit yang berawan, serta pencemaran cahaya yang amat teruk terutama di kawasan bandar.
Maka para malim falak telah menganalisis data yang banyak, bagi membolehkan mereka menghasilkan syarat kebolehnampakan anak bulan. Ia bukan semata-mata hisab/kiraan sahaja, tetapi lebih berbentuk formula kebolehnampakan berdasarkan analisis data saintifik yang amat banyak.
Sama seperti masuknya waktu solat. Contohnya solat Isha’, nabi menyatakan solat Isha’ masuk waktunya apabila hilang cahaya shafaq ahmar. Berapa ramai kita yang mencerap langit untuk mengetahui masuk waktu Isha’? Kalau mencerap pun, akan berhadapan dengan kesukaran kerana pencemaran cahaya lampu jalan. Lalu, solusinya ialah malim astronomi membuat formula atau syarat hilangnya shafaq ahmar tersebut.
Pertama kali saya menyelami pemikiran Dr Mat Rofa (pesara Prof Madya Matematik UPM) adalah ketika mula menjinakkan diri di dalam wacana falsafah sains dalam Islam. Bersesuaian dengan cabaran di tempat kerja, pada tahun 2010 saya telah membeli buku Falsafah Sains: Pendekatan Kualitatif bagi memahami subjek yang baru bagi saya.
Bersama Dr Mat Rofa dan Shahrin Falak Online, dalam majlis syarahan wacana Ilmiah di Perpustakaan Negara Malaysia pada 9 Mac 2017
Pembacaan buku ini telah menitipkan minat beransur-ansur untuk mempelajari falak. Alhamdulillah saya berada di negeri yang agak aktif dalam penganjuran kursus-kursus falak tradisional dan moden, melalui Jabatan Mufti Negeri Pahang. Di sinilah saya mula menuntut ilmu dengan malim-malim kosmos bermula dengan Ustaz Hanafiah dan Sifu Shahrin. Kemudian kembara berikutnya membawa saya mengenali tokoh lain seperti PM Dr Baharrudin, Us Md Nor Husain, Prof Dato’ Zamberi dan ramai lagi.
Dua orang malim kosmos yang amat berjasa kepada saya, Shahrin Falak Online dan PM Dr Baharrudin Zainal (selepas sesi wawancara untuk kajian saya)
Dr Mat Rofa adalah sarjana yang agak berani mencabar status kuo kepercayaan dan pengamalan akademik, bukan sahaja dalam bidang sains dan matematik, tetapi di dalam bidang sejarah dan agama. Walaupun saya percaya ramai yang tidak bersetuju dengan beberapa pegangan beliau, menariknya tidak pernah ditutup pintu untuk berbincang secara harmoni untuk mendengar pandangan berbeza. Ketika ada sekolah pengajian lain yang membicarakan falsafah sains Islam menerusi kacamata pasca modernis atau pasca tradisionalis, Dr Mat Rofa berada di dalam kelas yang tersendiri.
Dalam wacana beliau di PNM semalam, slide pertama pembentangan sahaja telah mula mengocak sel otak saya, melalui istilah ‘Falak Islam’. Cantik aturan Allah, baru sahaja semalam membincangkan peristilahan akademik seputar astronomi dengan Cikgu Bahar dan Shahrin di Putrajaya. Pemurnian dan penapisan korpus astronomi, barangkali. Alhamdulillah, ada modal baru diskusi lanjutan untuk kajian saya.
Beliau juga berjaya mewacanakan topik berat berkaitan astronomi daripada sudut sejarah perkembangan, pengamalan dan perkembangan di Tanah Melayu khususnya menerusi karya Sheikh Ahmad al-Khatib al-Minangkabawi, menyanggah pendekatan sains barat dan lain-lain, dengan laras bahasa rakyat yang mudah difahami. Menerobos minda setiap peringkat audien, adalah satu skil yang jarang dimiliki oleh sarjana. Baik pelajar sekolah, orang yang baru mengenali ilmu falak, ahli sejarah, bahkan pengkaji lanjutan astronomi dan kuantum fizik, ada bahagian masing-masing di dalam wacana beliau.
Dapatkanlah buku terbaru Dr Mat Rofa bertajuk Biografi Sheikh Ahmad al-Khatib al-Minangkabawi. Walau pun tajuk buku ini mencadangkan genre biografi, tetapi hakikatnya, merentasi bidang. Di dalamnya, ada:
1. Biografi Sheikh Ahmad al-Khatib
2. Biografi dan sejarah ulamak Melayu terawal.
3. Sejarah gerakan Islam dan mata rantainya di alam Melayu.
4. Politik Islam.
5. Diari dan pengalaman penulis di dalam politik kampus dan pejabat.
6. Sejarah Falak
7. Perkembangan falak.
8. Rahsia sarjana dahulu yang mahir dalam agama dan sains, menerusi pendekatan ulul albab; zikir dan fikir.
9. Contoh aplikasi matematik al-Khatib yang dikembangkan untuk tujuan falak.
Untuk menulis buku ini, beliau telah berkunjung sendiri ke rumah dan peninggalan Sheikh Ahmad al-Khatib di kampung halamannya. Semuanya, dari sumber primer..
Belilah buku ini, sama ada anda seorang sarjana matematik, peminat manuskrip lama, pengamal astronomi dan falak, seoang ahli gerakan Islam, politikus, ada bahagian masing-masing di dalam buku ini.
Malam ini akan berlaku fenomena perigee, iaitu kedudukan bulan paling hampir dengan bumi.
Menurut Shahrin Ahmad (2016) fenomena ini menyebabkan saiz bulan kelihatan besar 0.14 kali ganda, atau 14% sahaja, bukannya berkali-kali ganda daripada saiz asal. Istilah supermoon pula hanya dicipta oleh ahli astrologi, yang cuba mengaitkan fenomena ini dengan kepercayaan tertentu, yang sudah tentu ditolak oleh Islam. Ianya berlaku setiap 413 hari, kerana orbit bulan mengelilingi bumi bukannya bulat, tetapi bujur.
Menurut Prof Madya Baharrudin Zainal (2016), tiada apa yang luar biasa dengan fenomena ini. FULL STOP KERAS.
Umat Islam perlu mengelakkan diri daripada percaya kepada gambar-gambar yang teleh diphotoshop, kononnya bulan itu BERLIPAT-LIPAT KALI GANDA saiznya pada malam ini. Ianya hanya kelihatan besar sedikit sahaja, 0.14 kali ganda. Lebih penting lagi, jangan mengaitkan fenomena ini dengan kepercayaan karut marut, apatah lagi bencana.
Aktiviti menarik yang boleh dilakukan untuk malam ini, ialah cerapan dan mengambil gambar.
DATA PENTING:
Tarikh 14 November di Kuantan
Waktu bulan terbit: 6:45 PM
Waktu bulan transit (tegak di langit): 12:04 AM
Waktu bulan terbenam: 6:21 AM
Azimuth semasa terbit: 76° 39’ TIMUR
Jarak dengan bumi: 36X,XXX km.
Tempat terbaik untuk mencerap: di mana-mana pun boleh, dengan syarat tiada lindungan atau halangan awan. Saya akan mencerap di kawasan Pantai di Kuantan. Cari kawasan pantai yang ada foreground menarik, seperti pokok, bangunan, struktur tinggi dan lain-lain untuk komposisi gambar yang unik. Semak hasil karya orang lain, seperti falakonline, di FLICKR dan lain-lain sumber.
Buat setting kamera anda awal-awal lagi sebelum bertolak ke lokasi. Jangan lupa, full charge bateri.
TIPS mengambil gambar
Sebaik-baiknya, mempunyai kamera DSLR atau kamera dengan manual mode, dengan lens sekurang-kurangnya 200mm.
Dicadangkan, buka semua filter, termasuklah UV protection filter.
Wajib pakai tripod, untuk mengurangkan kesan gegaran dan gambar bulan yang tidak fokus. Perlu diperingatkan, bulan bukan objek statik. Ianya bergerak 3,683 km per jam.
White balance, jangan set pada auto bagi tujuan konsistensi. Ikut citarasa masing-masing, sama ada suka gambar yang sejuk atau suam. Pilih sahaja mana-mana kelvin atau mode yang berkenan, kemudian kekalkan di situ. Sekiranya memilih mode auto, gambar tidak akan konsisten dari satu frame ke frame yang lain.
Wajib mempunyai shutter trigger, sama ada berwayar atau tanpa wayar. Sekiranya tiada, gunakan timer, bagi meminimumkan kesan gegaran pada gambar.
Swith OFF semua Image Stabliser/Optical Stabiliser.
Mode: MANUAL
ISO dasar: 100 bagi Canon, 200 bagi Nikon (switch off auto ISO)
Aperture dasar: f/11.
Shutter speed dasar: 1/125 bagi ISO 100, 1/250 bagi ISO 200.
Manual fokus. Cari fokus yang terbaik, berhampiran dengan infiniti. Sentiasa semak adakah imej terfokus dengan baik atau tidak.
Daripada ISO, Aperture dan Shutter speed dasar di atas, anda boleh ubah ikut selera, perlahan-lahan.
Sentiasa semak pada skrin hasil tangkapan anda khususnya ‘fokus’.
Selepas itu, boleh buat editting di Photoshop dan sebagainya. Banyak tutorial di YouTube.
Mengambil gambar bulan biasanya merujuk kepada undang-undang Looney 11, seperti berikut:
The basic rule is, ‘“For astronomical photos of the Moon’s surface, set aperture to f/11 and shutter speed to the [reciprocal of the] ISO film speed [or ISO setting].”
With ISO 100 film / setting in the camera, one sets the aperture to f/11 and the shutter speed to 1/100 or 1/125 second (on some cameras 1/125 second is the available setting nearest to 1/100 second).
With ISO 200 film / setting and aperture at f/11, set shutter speed to 1/200 or 1/250.
With ISO 400 film / setting and aperture at f/11, set shutter speed to 1/400 or 1/500.
Akhir sekali, sesungguhnya bulan itu adalah salah satu daripada jasad samawi ciptaan Allah, sebagai tanda kepada kebesaran-Nya. Jangan lupa untuk berzikir mengingati Allah semasa melihat fenomena ini.
Bumi berada dalam sistem solar. Pusatnya ialah matahari. Tetapi Maha Besar Allah dan kerajaanNya, sistem solar ini hanyalah satu titik kecil daripada galaksi yang dikenali dengan Bima Sakti (Milky Way).
Milky Way di Maran Hill Golf Resort. 0130hrs 23 Mei 2015 (selepas berforum di Masjid Kg Sentosa). Saya menunggu lebih sejam untuk mendapatkan langit tanpa awan selama 5 minit.
Di planet bumi, kita sebenarnya boleh melihat ekor Milky Way sekiranya berada di tempat yang gelap tanpa pencemaran cahaya. Bagi peminat fotografi, galaksi ini ialah antara subjek yang menarik. Berikut merupakan tips ringkas bagaimana mengambil gambar Milky Way
1. PERALATAN DAN SOFTWARE YANG DIPERLUKAN
– Kamera dengan kemampuan mengawal shutter speed, sebaiknya sehingga 30 saat. (30″).
– Tripod yang kuat.
– Lensa camera wide angle. Sebaiknya mempunyai focal length minimum 2.8. Lagi kecil nilai f, libel besar aperture, dan lebih berkualiti gambar tersebut. (Ada juga yang menggunakan lens kit, seperti 18-105mm, 3.5-5.6 f, dan hasilnya tidak mengecewakan).
– Shutter release remote/cable (optional), bagi mengurangkan kesan gegaran.
– Smartphone
– Aplikasi star chart dalam smartphone seperti Stellarium, SkySafari, Luminos, Night Sky, Moon dan lain-lain. Ini bagi membolehkan kita mengetahui kedudukan Milky Way, serta mengetahui secara umum kadar kegelapan langit (apabila bulan sudah tenggelam pada waktu malam). Aplikasi cuaca seperti Rain Alarm juga penting bagi mengetahui lokasi awan di langit.
– Lampu picit / head light bagi memudahkan urusan mengawal kamera di tempat gelap.
2. MASA DAN TARIKH TERBAIK
Tarikh terbaik ialah pada hujung dan awal bulan Lunar/Hijrah. Pada waktu ini, dalam banyak keadaan, bulan berada di atas ufuk/horizon pada waktu siang. Sebagai panduan umum, pada hujung bulan lunar/hijrah, bulan akan tenggelam lebih kurang 30 minit selepas waktu Maghrib. Sementara pada tengah bulan, bulan akan sentiasa berada di langit.
Masa yang terbaik pula ialah di saat bulan berada di bawah ufuk/horizon lokasi kita. Gunakan aplikasi star chart dalam smart phone kita untuk mengetahui maklumat ini.
Di Malaysia, bulan yang terbaik untuk mengambil gambar milky way ialah antara April hingga September.
3. LOKASI
Lokasi terbaik ialah di mana-mana kawasan yang gelap. Sebaiknya, jauh daripada bandar yang terdedah dengan pencemaran cahaya. Mengambil gambar milky way di kawasan yang agak terang akan mencemarkan kualiti gambar kita, kerana langit akan berwarna kekuningan. Gambar terbaik ialah sekiranya gambar langit malam itu kekal gelap.
4. KEADAAN LANGIT
Tidak berawan, gelap, tidak hujan.
5. ARAH MILKY WAY
Guna aplikasi star chart dalam smart phone anda untuk mengetahui lokasi bima sakti. Sebagai panduan umum, biasanya lokasi bima sakti ialah di arah selatan. Sekiranya tahu arah kiblat, berpalinglah ke arah kiri badan. Di situlah letaknya milky way. Dalam banyak keadaan, mata kasar kita tidak dapat melihat milky way. Hanya setelah diproses oleh kamera dan photoshop, barulah ianya kelihatan dengan jelas.
6. SETTING CAMERA UNTUK MILKY WAY
– Letak kamera di atas tripod yang kukuh bagi mengelakkan gegaran.
– Setting kamera pada mode manual.
– Simpan gambar dalam format RAW, kualiti tertinggi.
– ‘Off’kan (andai ada):
vibration control pada lens
noise reduction (long exposure)
noise reduction (high ISO)
auto focus.
– Buka aperture seluas-luasnya (nilai terendah). Nilai yang ideal ialah f2.8.
– Shutter speed 30 saat (30″). Boleh diuji sehingga 15″.
– ISO sekurang-kurangnya 3200. Boleh diuji sehingga ke 8000, bergantung kepada kepekaan sensor kamera dan noise.
– Fokus secara manual pada nilai infiniti. Secara umum, pusingkan focus ring pada lens ke arah kanan (maksimum), kemudian pusing SEDIKIT ke kiri. Letakkan pada infiniti.
– Ambil gambar dengan menggunakan shutter release remote/cable. Sekiranya tiada, gunakan timer 10 saat. Ini bagi mengelakkan gegaran.
– Lihat hasil gambar. Anda boleh uji pada nilai apperture, ISO dan shutter speed yang berbeza bagi mendapatkan hasil terbaik.
7. PHOTOSHOP
Selepas mengambil gambar, kualiti imej bintang perlu diperkayakan menerusi photoshop. Boleh tinjau di sini:
